Pictor in fabula

Εἰς τὴν αὐτὴν ἀνερχομήνην ἀπὸ θαλάττης. Τοῦ ἀυτοῦ.

Τὰν ἀναδυομέναν ἀπὸ ματέρος ἄρτι θαλάττας

κύπριν Απελλείου μόχθου ὅρα γραφίδος,

ὠς χερὶ συμμάρψασα διάβροχου ὕδατι χαίταν

ἐκθλίβες νοτερῶν ἀφρὸν ἀπὸ πλοκάμων.

αὐταὶ νῦν ἐπέωσιν, ἀθηναίη τε καὶ ἥρη,

οὐκ ἔστι σοι μορφᾶς εἰς ἔριν ἐρχόμεθα.

Ες τί σάκος κρατέεις παφία, λόγχάν τε τινάσσεις

καὶ θωράκας ἐνέδυς, καὶ κόρυν ἀμφιφάλον;

μέμνασ’ ὅττ’ οὐ σοὶ δέδοτες πολεμήια ἔργα

τᾷ τρυφερᾷ, διέπεις δ’ἱμερόεντα γάμον.

ἀλλ’οὐκ ἐς δᾶριν θωρήσσομαι, ὅπλα δ’ἀρῆτος

ἐνδύομ’ὡς ἠ ἄρης ἐκλελάθοιτο μάχας.

ἐν γὰρ ἐμοὶ μώνᾳ καὶ τεύχεα, καὶ κύπριν εὑρὼν

οὔ ποκὰς ἐμὼν θαλάμων ἐπετ’ ἀπαυλόσυνος.

Κύπριν ἀπελλείας ἔργον χερὸς ὠς ἴδου, ἔσταν

δαρὸν θαμβαλέος, τὰν ἀναδυομήναν.

Τᾶςἅτεπαρθενικᾶς, ἅτεκαὶφιλοπαίγμονοςαἰδὼς

τὰν ὄψιν μίγδαν ἔλλαχεν, ἠδὲ γέλως.

καὶ τᾷ μὲν ῥαθάμιγγας ἀλιβρέκτοιο καράνου

δεξιτερᾷ θλίβεν, καὶ κελάρυξεν ἀφρός.

ἦν δ’ἄρα τᾶς νοτίδος τίς ἐμοὶ φόβος, ἁ δέ γε λαιὰ

ἔσκεπε τὴν ἅβαν τὴν ἔθ’ὑποβρύχιον.

καὶ γὰρ ἕως λαγόνων ὕφαλος πέλε, καί τις ἔτι φρὶξ

μαξὸς ἀπ’ ὠδίνων ὄμφακα μαστὸν ἕλεν.

εἰτοίαν πόκας ἄρης ἔχε δέσμιος, οὐκ ἀποδῦναι

οὐ δ’ἁφαιστείας ἤθελ’ἀλυκτοπέδας.

Egreditur pontum, materna cubilia linquens

En Venus, egregium cernis Apellis opus.

Complicat ipsa comam magno de fonte madentem,

Inde maris pulchro a corpore spuma cadit.

Ipsa etiam Pallas longe et Saturnia Iuno

Aiunt se formae cedere iudicio.

Visa fuit ponto egrediens Venus aurea Apelli,

Cum non perspicius tota lateret aquis.

Irrigam hanc igitur finxit, spumaque fluentem,

Exprimit albenti quam Venus ipse manu.

Salsa maris toto destillat uertice spuma,

Vt de caeruleo prodiit amne Venus.

Ipsa manu prendens per candida colla iacentem

Caesariem, Aegaeum post premit inde salum.

Pectore conspicuo, tantum fas, qualis ubi extat

O quanta in Martis pectore flamma micat.

Materno ex thalamo prospectat, ubi sit

Maia, in Apellæas incidit ergo manus.

Cede celer pictor, calamosque cito abiice, ne te

Perfundat diuæ spuma repente fluens.

Qualem pastori si se nudasset ob aureum

Pomum, quam iniusta haec Troica præda foret.

Cyprida materno scandentem ex æquore nuper

Præclarum Coi cernis Apellis opus.

Vt manibus stringens resolutum flumine crinem,

Et spumis madidas exprimit illa comas.

Nos modo iudicio tecum contendere formæ,

Dixerunt Pallas Iunoque; definimus.

Aspice, ut emergit ponto genitrice, uenusta

Cypris Apellea nuper arata manu.

Aspice stringentem madidos de more capillos,

Defluat ut capiti candida spuma suo.

Nunc igitur tacite Pallas Iunoque susurrant,

Cedimus, et formae iam tibi palma datur.

Vacca Myronis opus, super hanc erecta columnam

Punge age me ad reliquum pelle bubulce gregem.

At tu sacra Myron quid me ante altaria linquis ?

Armenti stabulum cur’ue replere negas ?

Pastor age armentum procul hinc, ne forte Myronis

Sectetur tauros bucula uiua tuos.

Τοῦ αὐτοῦ. Εἰς τὸ αὐτό. 

Βοίδιον οὐ χοάνοις τε τυπωμνήμον, ἀλλ’ὑπὸ γήρως

Χαλκωθὲν, σφετέρῃ ψεύσατο χειρὶ Μύρων.

Haud ego cocta socis, sed aheno nigra colore

Ob senium, ipse sua finxit ut arte Myron.

Ferrea tota boui huic, aut est super illita pellis

Extra, animam aut intus ferrea pellis habet.

Τοῦ αὐτοῦ. Εἰς τὸ αὐτό. 

Αυτὸς ἐρεῖ τάχα τοῦτο Μύρων. Οὐκ ἔπλασα ταύταν

Τὰν δάμαλιν, ταύτας δ’εἰκομ’ ἀπεπλασάμην.

Huic nisi me aptasset saxo ars præclara Myronis,

Essem inter reliquas pascua læta greges.

Τοῦ αὐτοῦ.

Μόσχε, τί μοι λαγόνεσσι προσέρχεαι; τίπτε δὲ μυκᾷ,

ἁ τέχνα μαζοῖς οὐκ ἐνέθηκε γάλα.

Si quis aratra ferens mea sub iuga colla reponat

Clare Myron, artem propter arabo tuam.

Mugiet aspiciens uitulus me, taurus inibit :

Et pastor proprium coget adire gregem.

Τοῦ αὐτοῦ.

Ωδε Μύρων μ’ἔστησε τὸ βοίδιον. οἵδε νομῆες,

βάλλουσί με λίθοις, ὠς ἀπολειπόμηνον.

Aut pecudem hanc circum uelauit ahenea pellis,

Aut uis huic æri uiuida subtus inest.

Non ego mendaci sic sum celata Myroni,

Qui grege depulsam uinxit ad hunc lapidem.

Ni mea membra Myron fixisset marmore duro,

Bucula cum reliquo pascerer ipsa grege.

Bucula, opinor, et hæc cito mugiet, ipse Prometheus

Haud solus, fingis tu quoque uiua Myron.

Mista gregi reliquo sua uestigata Myroni,

Vix aliis pulsis bucula nota fuit.

Aut hanc forda sua pariens boc finxit in aluo,

Aut non artificis facta, sed orta manu est.

Aut hanc forda sua pariens bos finxit in aluo,

Aut non artificis facta, sed orta manu est.

Mugiret, quamuis sit ahenea uacca bicornis,

Viscera fecisset si interiora Myron.

Et iuga, et huic aliquis ceruicem imponat aratro.

Artis amore tuæ cogor arare Myron.

Me leo conspiciens inhiat, sustollit arator

Mox iuga, mox clauam pastor et ipse mouet.

Isti fixa petræ ni starem uacca Myronis,

Pascere cum reliquis herbida prata uelim.

Qua spe sic properas modo ad ilia nostra iuuence ?

Non etenim artificis lac mihi dextra dedit.

Si uitulus me immugiet : at si taurus, inibit :

Si uideat pastor, me quoque falsus aget.

Σεῖο Μύρων δάμαλιν θηεύμηνος ἔννεπε Μῶμος.

στεῦτ’ ἀναθῆμα Μύρων. θῦμα δ’ἔνεικε θεοῖς.

ἁπτόμηνος δ’, ἀναθημ’ ὁποτ’ ᾔσθετό γὰς, αὖθις ἔιπε

θῦμα μὲν οὔ. δακρύων δ’ἄμμι τάδε πρόφασις.

Ipsa Venus Cnidios nebula consepta pererrat,

Quæ suo concupiens cernere imago foret.

Quumque loco claro circunspexisset, Vbi, inquit,

Me potuit nudam cernere Praxiteles?

Non uidit, neque enim fas, extat uis ea ferri,

Expolit qualem Mars Venerem cupiit.

Non te Praxiteles, nec ferri uis ea finxit,

Sic steteras quondam iudice sub Paride.

Nemo unquam Venerem uidit, si quis tamen unquam

Vidit, erit nudam hic qui Venerem statuit.

Τοῦ αὐτοῦ. Εἰς τὸ αὐτό.

Σοὶ μορφῆς ἀνέθηκατε ῆς περικαλλὲς ἄγαλμα

Κύπρι, τεῆς μορφῆς φέρετρου οὐδὲν ἔχων.

Ipse Decus formæ posui tibi pulchra Dione,

Hac quum nil sola gratius ipse habeam.

Ipse Paris, nudam Anchises, et uidit Adonis,

Tres solum noui, Praxiteles sed ubi ?

Diuinam effigiem Veneris si uideris ipse,

Laudabis Phrygium quam cito iudicium.

Visa tibi at fuerit rursus ueneranda Minerua,

Clamabis, pastor præterit hanc ne Paris ?  

Quum Cnidiam cernis Venerem, num protinus inquis.

Mortales cunctos hæc regit atque deos ?

Innixam cernens hasta sed Pallada Athenis

Quam uere dices, o Pari pastor eras.

Antea in Idæis conspexit montibus illam

Pastor, qui formæ prætulit ipse decus.

Rursus Praxiteles Cnidiis putatur

Hanc firmam testem iudicii Paridis.

Hanc Cytherea tibi statuam pulcherrima pono,

Nihil mage quod mirer quam tua forma mihi est.

Me Paris, Anchisesque, et nudam uidit Adonis,

Hos scio tres tantum, Praxiteles sed ubi ?

Spumigenæ Veneris diuinos aspice uultus,

Et Paris, hic dices, arbiter æquus erat.

Ac rursum dices, ubi uisa sit Attica Pallas,

Spreuit ut hanc pastor præteriitque Paris.

Platonis, In statuam Veneris, quae apud Cnidum erat.

Ad Cnidiam uenit uolitans in fluctibus urbem,

Visura effigiem pulchra Erycina suam ;

Atque loco in celebri quum sese cerneret, inquit,

Nudum ubi me potuit cernere Praxiteles ?

At non Praxiteles, quæ non fas cernere, uidit :

Sed facit ars qualem Mars cupiat Venerem.

La peinture a quelquefois, comme la rhétorique, sa feinte et son silence, témoin le fameux Timanthe, qui dans son tableau du sacrifice d’Iphigénie cacha le visage d’Agamemnon, pour laisser ceux qui verraient cet ouvrage maîtres de se figurer à leur gré la douleur inexprimable dont ce père infortuné devait être accablé. Le Poussin nous en a fourni un autre exemple en peignant le déluge. La scène de ce tableau, qui paraît immense, ne représente que le ciel, l’eau et l’arche où Noé est renfermé avec sa famille. Le nombre des acteurs qui occupent cette scène, réduit avec art à cinq ou six malheureux qui implorent inutilement la miséricorde céleste, donne à penser qu’on voit en eux le reste des humains condamnés à être engloutis.

Quod natos feritura ferox Medea moratur,

Præstitit hoc magni dextera Timomachi.

Tardat amor facinus, strictum dolor incitat ensem,

Vult, non uult, natos perdere et ipsa suos.

En Medeæ oculos uariis affectibus actos,

Alter amore, alter distrahitur furiis.